Elma Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır
Elma yetiştiriciliği, Türkiye genelinde yaygın bir şekilde yetiştirilmektedir. Ancak, en uygun kültür merkezleri, yaban elmasının yayıldığı alanlarla uyumlu olarak genellikle Kuzey Anadolu’ya odaklanmıştır. Bu bölge, Karadeniz kıyıları ile İç Anadolu yayları arasındaki geçiş bölgeleri ve daha yakın yıllarda Güney’de bulunan Göller bölgesi, elma yetiştiriciliği için önemli alanları içermektedir. Isparta, Karaman ve Denizli illeri, ülkemizde en yaygın olarak elma üretimi gerçekleştirilen bölgeler arasında öne çıkmaktadır.
Dünya genelindeki elma üretimi istatistiklerine bakıldığında, yaklaşık 41 milyon ton/yıl seviyesinde olduğu görülmektedir. Ülkemizde ise yılda 2,5 milyon ton elma üretilmektedir ve bu miktarla Türkiye, dünya genelinde üçüncü sırayı almaktadır. İlk iki sırayı ise sırasıyla 17,2 milyon ton/yıl ile Çin ve 4,7 milyon ton/yıl ile ABD almaktadır.
Elmanın Yetişme Koşulları Nelerdir
Elma yetiştiriciliği ülkemizde uzun yıllardır hem üretim hem de ekim alanı bakımından diğer ılıman iklim meyveleri arasında öne çıkan bir meyve türüdür.
İklim İsteği
Elma ağacı, genellikle soğuk ılıman iklimlere uygun olan bir bitkidir. Akdeniz Bölgesi’nde 800 m yükseklikten daha yüksek bölgelerde yetişebilir. Elmanın renk oluşumu için yüksek ışık yoğunluğu önemlidir. Ağaç, sert kışlara karşı dirençli olmasına rağmen yüksek yaz sıcaklıklarını sevmez. Yüksek sıcaklıklarda bitki gelişimi yavaşlar veya durabilir. Aynı zamanda elma, uzun süreli soğuma ihtiyacı olan bir meyve türüdür. Soğuk ihtiyacı diğer meyvelere göre daha uzun bir süreyi kapsar. Soğuğa dayanıklılık, ilkbahara doğru azalır ve tomurcukların şiştiği dönemde bitki en duyarlı durumdadır. Taç yaprak dökümünden hemen sonra, meyveler küçük olduğunda, elma ağacı soğuğa karşı en hassas durumdadır. Eğer yeterli soğuma olmazsa, çiçeklerin bir kısmı ölebilir ve geriye kalan çiçeklerin açılması hem daha geç hem de düzensiz olabilir. Bu nedenle geç açan çiçekler döllenme eksikliği nedeniyle dökülebilir. Ayrıca, yaprak tomurcukları gelişmez ve ağaç çıplak kalır.
Toprak İsteği
Elma yetiştiriciliği için uygun topraklar, yeterli kireç ve humus içeren, tınlı, tınlı kumlu ve kumlu tınlı geçirgen, nemli topraklardır. Fakat çok kireçli topraklarda demir alımı engellendiğinden bitkide sarılık görülebilir. Elma için tercih edilen toprak derinliği 2 metreden fazla olmalıdır ve hafif asidik karakterde (pH=6.0-6.5) olmalıdır. Bahçenin kurulacağı alanın alt toprak yapısı, kök gelişimine izin vermeli ve köklerin gelişeceği katmanın suyu uzaklaştırılmalıdır.
Elma Fidanı Dikimi
Elma fidanları dikileceği zaman, fidan dikim yerinin düzenlenmesi, dikim aralıkları ve düzenine özen gösterilmelidir.
Genel olarak elma fidan dikimi, sonbaharda yaprak dökümü ile ilkbaharda ağaçlara su yürümesine kadar geçen sürede gerçekleştirilir. En uygun dönem, kışın ılıman geçtiği bölgelerde sonbahar, sert geçtiği bölgelerde ise ilkbahardır. Fidanların dikileceği zaman geldiğinde, köklerindeki yaralı ve kırık kısımlar öncelikle makas yardımıyla temizlenir. Dikim budaması, ağacın gövde-kök dengesini kurarak sağlıklı bir büyüme sağlar. Açılmış çukurlara üst toprak eklenir, fidan dikim tahtasının ortasına yerleştirilir ve aşı noktası güneye bakacak şekilde, toprak seviyesinden 15-20 cm yukarıda olacak şekilde yerleştirilir. Kökler arasında hava boşlukları olmaması için toprak hafifçe bastırılır ve fidana 20-25 litre can suyu verilir.İlkbaharda dikilen dalsız fidan, don tehlikesi tamamen geçtikten sonra aşı noktasından 65-70 cm, yerden ise 85-90 cm yükseklikte lider olabilecek bir gözden kesilir. Eğer fidanın 3’ten az, yani 1-2 dalı varsa, bu dallar kesilir ve fidan yukarıda belirtildiği şekilde bir göz üzerinden kesilerek dikilir. Aşı noktası, toprak seviyesinden 20 cm yüksekte olmalıdır.
Elma Bahçesinin Dikime Hazırlanması
Bahçe yerinin dikime hazırlanması için öncelikle arazide derin sürüm yapılmalıdır, böylece toprağın havalanması ve güneşlenmesi sağlanır. En önemli hususlardan biri de toprak tesviyesidir. Eğer arazi meyilli ise, bahçe kurulurken teraslama yapılması önemlidir. Aynı zamanda taban suyu yüksek olan bölgelerde, dikim öncesinde drenaj uygulamaları yapılmalıdır.
Fidan dikiminden önce toprak analizleri yapılmalı ve elde edilen sonuçlara göre gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Genel olarak, dekara 3-4 ton yanmış çiftlik gübresi, dekara 25-50 kg TSP (Triple Süper Fosfat) veya DAP (Diamonyum Fosfat), dekara 20-40 kg Potasyum Sülfat gibi gübre uygulamaları önerilebilir. Ancak, toprak tahliline dayalı olarak gübre ve diğer uygulamaların yapılması en doğrusudur. Damlama veya mini spring sistemi kurulacaksa, azot, fosfor ve potasyum gübreleri sulama ile verilebilir.
Elma Fidanı Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar
Elma bahçesi oluştururken kesinlikle adını doğru bir şekilde taşıyan, bir yaşında olan ve sertifikalı fidanlar tercih edilmelidir. Ayrıca fidanların sağlıklı olması, kök sistemi, çapı ve boyunun Türk Standartları Enstitüsü (TSE) standartlarına uygun olması önemlidir.
Elma Fidanı Dikim Yerlerinin Belirlenmesi
Kapama tipi elma bahçelerinde üçgen, kare, dikdörtgen düzenlemeleri tercih edilebilir. Eğimli arazilerde ise kontur dikim (tesviye eğrilerine uygun) uygulanabilir. Fidan dikimine başlamadan önce dikim noktalarının önceden belirlenmesi önemlidir. Elma bahçelerinde ağaçlar arasındaki mesafeler, çeşide, kullanılan anaç tipine, toprak koşullarına ve iklim şartlarına bağlı olarak değişir. Ayrıca besin maddeleri bakımından zengin topraklarda dikim aralıkları geniş, besin açısından yetersiz topraklarda ise dar olmalıdır. Sulama gereksinimi duyulan kuru bölgelerde hava ve toprak nemini korumak amacıyla yoğun dikim tercih edilirken, nemli bölgelerde ise hava sirkülasyonunu artırmak için seyrek dikim önerilir. Elma bahçesi tohum anacıyla kurulacaksa, 5×5 m, 5×6 m ve 6×7 m gibi aralıklar tercih edilebilir. Bodur anaçlarla oluşturulacak bahçelerde ise aralık ve mesafe, kullanılacak bodur anaç ve aşılanacak çeşidin özelliklerine göre ayarlanmalıdır.
Elma Yetiştiriciliği Bakımı
Toprak Hazırlığı
Toprak hazırlığı, elma bahçesinde yabancı ot kontrolü, bitki köklerinin oksijen alımını artırma ve sulama sistemlerinin kurulumu için önemlidir. Ancak bu işlem, özellikle yüzeye yakın köklere sahip olan elma ağaçlarının kök ve saçak sistemini zedeleyebilir. Bu nedenle kök sisteminin zarar görmeyecek şekilde derin sürüm yapılmamalı, pullukla aşırı derin işlemlerden kaçınılmalıdır. Diskaro ile yeterli derinlikte işleme odaklanarak kök sistemine zarar verilmemelidir.
Sulama
Bahçenin su ihtiyacı, yıllık yağış miktarına, yağışın dağılımına, bitkiden kaynaklanan su kaybı şiddetine, ağacın büyüklüğüne ve toprağın özelliklerine bağlı olarak değişir. Elma ağaçları saçak kök sistemine sahip olduklarından, diğer meyve türlerine göre daha fazla su talep ederler ve yüksek nem seviyelerinden hoşlanırlar. Elma ağaçları için sulamanın en kritik dönemi yaz aylarıdır. Kurak periyotlarda yaz sulamasına mümkünse mayıs ayında başlamak, meyve tutumunu artırabilir ve verim ile kaliteyi yükseltebilir. Sulama zamanının doğru tespiti, etkili bir sulama stratejisinin anahtarıdır. Toprağın nem durumunu kontrol etmek için elle yapılan basit bir kontrol yöntemi kullanılabilir. En uygun sulama yöntemleri arasında yağmurlama ve damlama sulama sistemleri bulunmaktadır. Damlama sulama, kök bölgelerinin sürekli nemli kalmasını sağlayarak etkili bir sulama yöntemi sunar.
Gübreleme
Elma yetiştiriciliğinde, yüksek verim ve kaliteli ürün elde etmek için diğer tarım uygulamalarına ek olarak, gübrelemenin doğru ve dengeli bir şekilde gerçekleştirilmesi kritik öneme sahiptir. Elma bahçelerine uygulanacak gübre miktarı, toprak işleme yöntemine, toprağın özelliklerine, ağacın büyüme potansiyeline, yaşına ve alınan ürün miktarına bağlı olarak değişiklik gösterir. En etkili sonuçları elde etmek için, gübre miktarının toprak ve yaprak analizleri kullanılarak belirlenmesi önerilir. Fidan dikimi öncesinde, temel bir gübreleme yapılmalı ve dikim sonrasında her yıl bahçe, toprak analiz sonuçlarına göre gübrelenmelidir. Azotlu gübreler, meyve kalitesini artırabilir, meyve dökülmesini azaltabilir, verimi artırabilir ve periyodisiteyi azaltabilir. Ancak dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, azotlu gübrelerin elmaların olgunlaşmadan önce tamamen tükenmiş olmasıdır. Fosfor, ağacın sağlıklı çiçeklenme ve meyveye bağlama süreçlerini desteklerken, potasyum çiçeklenmeyi teşvik eder, periyodisiteyi azaltır, meyve büyüklüğünü, lezzetini ve dokusunu artırır, ayrıca saklama süresini uzatır. İlkbaharda tomurcukların patlamadan önce ağaç başına 100-250 gr arası amonyum sülfat veya amonyum nitrat uygulaması, sonbaharda ise kışa girerken 10 cm derinliğe ağaç başına 150-350 gr arası DAP uygulaması önerilir.
Elmada yaygın görülen fungal hastalıklar için aşağıdaki içeriğimize bakabilirsiniz.