Kekik (Oregano) Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır
Kekik yetiştiriciliği nasıl yapılır, Kekik bitkisi, 50-100 cm uzunluğunda, kısmen çalı formunda ve çok yıllık bir bitkidir. Latince adı “Thymus Sp.” olarak bilinen bitkinin yaygın olarak bilinen İngilizce adı “Garden Thyme” ve yerel adları arasında “Yabani Kekik”, “Sater Otu” ve “Nemamul Otu” da bulunmaktadır. Buğday yetiştirilmesi için uygun olmayan açık alanlarda, yamaçlarda ve taşlık bölgelerde yetişebilir ve diğer bitkilere göre birim alandan daha fazla gelir sağlamaktadır. Uzun süre yeşil kalma özelliği, erozyonu önlemek amacıyla yamaçlarda bir örtü bitkisi olarak kullanılmasını sağlar. Hasat edilen ürünlerin hem ham hali hem de işlenmiş şekilde yurtdışına satılması, döviz getirisi sağlar ve kırsal bölgelerde göçü azaltmaktadır. Ancak son yıllarda, doğadaki kekik türlerinin kontrolsüz ve plansızca toplanması, yerel türlerin yok olmasına ve erozyonun artmasına yol açmaktadır. Ek olarak, doğadan yapılan toplamada, farklı türlerin birbirine karışması ve erken hasat gibi sebeplerle ürün kalitesinin düşmesine sebep olmaktadır. Bu sebeple, standart ve kaliteli ürünler sunabilmek için kekik bitkisinin tarımını yapmak önemlidir.
Kekik'in Botanik Özellikleri
Çalı veya çalımsı görünüme sahip, kokulu kekikler (Labiatae), dünya genelinde 40 türle temsil edilen bir cinstir ve genellikle derin olmayan, gevşek, ılımlı, humuslu ve kalkerli toprakları tercih eder. Bu bitkiler, Avrupa, Asya, Akdeniz bölgesi, Kuzey Afrika’dan Habeşistan’a kadar uzanan yerlerde ve Kanarya Adaları’nda yetiştirilmektedir. Ülkemizde ise yaklaşık 35 kekik türü 1500 metreye kadar olan yerlerde ve yaylalarda yaygın olarak bulunur. Bu türlerden bazıları literatürde endemik olarak geçmektedir. Birçok kekik türünün ana vatanı olan ve gen merkezliği yapan ülkemizde, kekiğe kıymet verilmektedir. Bazı bölgelerimizde, farklı türler doğadan toplanarak ticaretini yapılırken, tarla koşullarında genellikle İzmir Kekiği (Origanum onites L.) ve Çanakkale Kekiği (Origanum vulgare L.) türleri kültüre alınmaktadır. Kekik, çok yıllık bir bitki olup ekonomik ömrü genellikle 7 yıldır, ancak iyi bakım şartları altında bu süre 10 yıla kadar çıkabilir. Baharat, kimya, ilaç ve kozmetik sektörleri başta olmak üzere birçok kullanım alanına sahiptir.
Kekik Üretimi
Toprak işleme ve fide dikimi sürecinde, kekik bitkisi hem tohum hem de çelik ile çoğaltılabilir. Ancak tohum kullanarak çoğaltmak daha pratik bir yöntemdir.
Çelikle Üretim: Çeliklerin temin edileceği en az 2-3 yıl boyunca geliştirilmiş anaç kekik tesisi bulunmalıdır. Ekim-Kasım aylarında tarla tavsa ise pulluk kullanılarak sürülmeli, ilkbaharda ise diskaro ve tırmık kullanılarak tarla hazırlığı yapılmalıdır. Ekim öncesi dekara 6 kg saf azot (22 kg/da amonyum nitrat (%26)) ve 6 kg saf fosfor (12-14 kg/da Triple Süper Fosfat) gübresi uygulanmalıdır. Anaç kekik tesisinden elde edilen 15-20 cm boyundaki yarı odunsu çelikler, hazırlanan tarlaya Nisan ayının ilk yarısında (erken ilkbahar) 45 cm sıra aralığı ve 15 cm sıra üzeri mesafesi ile dikilmelidir. Dikim sonrasında kesinlikle can suyu verilmelidir. Sulama, ot alma ve çapalama gibi bakım işlemleri düzenli aralıklarla gerçekleştirilmelidir.
Tohumla Üretim: Kekik tohumu, küçük boyutları nedeniyle doğrudan tarlaya ekilmekte zorluk çekilmektedir. Bu sebeple, seralarda ve alçak tünellerde özel olarak hazırlanmış yastıklara ekilmelidir. Fidelik yastığı, 1/3 kum, 1/3 toprak (tercihen orman toprağı), 1/3 yanmış koyun gübresi karışımından oluşan harç ile soğuk yastıklara yaklaşık 15 cm yüksekliğinde doldurulmalıdır. 15 Ekim-15 Kasım tarihleri arasında metrekare başına 1.5-2 gram tohum içeren kum karışımı kullanılarak ekim yapılmalıdır. Sonrasında üzerine yaklaşık 1-2 mm kalınlığında harç toprağı örtülmelidir. Ekim sonrasında, fidelikte sulama ve ot alma gibi bakım işlemleri düzenli olarak gerçekleştirilmelidir. Yetişkin fideler (12-15 cm boyunda) 1-15 Nisan (iklim koşullarına bağlı olarak değişebilir) tarihleri arasında tarlaya dikilmelidir. Sökümden bir gün önce yastıklar yeterince sulanmalıdır.
Kekik Yetiştiriciliği İklim ve Toprak İsteği
İklim ve toprak talepleri açısından kekik bitkisi, kuraklık ve soğuğa karşı dirençlidir. Kuzeyi açık, hava akımına maruz kalan ve çiçeklenme sırasında aşırı sıcaklara maruz kalmayan bölgelerde verim ve uçucu yağ kalitesi daha yüksektir. Toprak istekleri bakımından seçici değildir; kumlu-tınlı, suyu tutmayan ve hafif eğimli topraklar kekik yetiştiriciliği için uygundur. İzmir kekiği, kıraç koşullara daha iyi uyum sağlarken, Çanakkale kekiği taban ve su tutan koşullara daha iyi adapte olabilir.
Kekik Yetiştiriciliği Toprak İşleme ve Fide Dikimi
Kekik bitkisi, tohum veya çelikle üretilebilen bir bitkidir, ancak genellikle tohumla üretimi daha pratiktir. Bir dekarlık kekik üretimi için 10 metrekarelik bir fidelik alan yeterlidir. 1 metrekarelik alanda ortalama 1500 adet fide idealdir. Tohumlar Ekim-Kasım-Aralık aylarında özel hazırlanan yastıklara ekilir ve burada fideler haline getirilir. Fideler tarlaya nakledilmeden önce derin bir toprak işlemesi yapılmalı, ardından diskaro-tırmık veya kazayağı-tırmık kombinasyonu kullanılarak toprak yüzeyi düzeltilmelidir. Fide dikimleri, ilkbaharda don riskinin ortadan kalktığı bir dönemde, bölgelere bağlı olarak Mart sonu ile Mayıs ayı ortalarına kadar gerçekleştirilir. Fideler dikim makinesi kullanılarak tarlaya yerleştirilir ve dikimden sonra kesinlikle can suyu verilmelidir. Kekik yetiştiriciliğinde çelikle üretimde olduğu gibi uygun dikim mesafesi genellikle 45*20 cm olarak belirlenir. İlk yıl sulama, ot alma ve çapalama gibi bakım işlemlerine özel bir özen gösterilmelidir.
1 dönüme ne kadar kekik ekilir?
1 dönüme kaç bitki veya bitki örneği ekileceği, bir dizi faktöre bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Kekik bitkisinin ekimi sırasında kullanılacak bitki aralığı, toprak koşulları, iklim, sulama yöntemleri ve yetiştirme tekniği gibi faktörler bu miktarı etkiler. Bir dekarlık kekik üretimi için 10 metrekarelik bir fidelik alan yeterlidir. 1 metrekarelik alanda ortalama 1500 adet fide idealdir.
Kekik Yetiştiriciliği Gübreleme ve Bakım
Kekik yetiştiriciliğinde, genellikle kıraç koşullarda yetişir ve genellikle yılda bir kez biçilir. İlk yıl bitki gelişimi yavaş olduğundan, yabancı otlarla mücadele etmek ve bitkinin kök boğazını doldurmak için birkaç kez çapalama yapmak gereklidir. Ertesi yıllarda ise yabancı otlarla mücadele etmek, toprağı havalandırmak ve buharlaşma ile topraktan su kaybını azaltmak için en az iki kez çapalama yapılmalıdır. Kekik tarlaları kurulmadan önce toprağın yapısını düzeltmek amacıyla dekara 5 tona kadar çiftlik gübresi eklemek uygun olabilir. Ekseriyetle verim döneminde yılda dekara 7-8 kg azot (N) ve 4-5 kg fosfor (P) uygulamak yeterli olacaktır. Uçucu yağ kalitesini artırmak için potasyum elementinin önemi büyüktür. Bu nedenle doğru bir bitki besleme yapabilmek için makro ve mikro besin elementlerini içeren toprak analizi sonuçlarına göre gübreleme yapılmalıdır.
Kekik Yetiştiriciliği Hasat ve Kurutma
Her iki üretim yönteminde de ilk yıl tesis yılı olduğundan dolayı ürün beklenmez, ancak iyi gelişmiş alanlarda bir biçim yapılabilir. En ideal hasat zamanı çiçeklenmenin başlangıcı ile tam çiçeklenme dönemi arasındadır. Biçim yüksekliği toprak seviyesinden 10-15 cm yukarıda bıçak yada orak gibi özel hasat makineleri kullanılarak gerçekleştirilir. Biçim sırasında köklere zarar verilmemesine dikkat edilmelidir. Ek olarak hasat sırasında yabancı otların karışmamasına özen gösterilmelidir. Hasat sonrasında sulama ve ot temizliği gibi bakım işlemleri hemen gerçekleştirilmelidir. Kış öncesinde, topraktan yaklaşık 15 cm yükseklikte olacak şekilde temizlik biçimi uygulanmalıdır. İyi gelişmiş ve sulanabilir yerlerde 2-3 biçim yapılabilir. Toplanan bitkilerin kuruması için doğal, temiz ve gölgeli bir ortam tercih edilmelidir. Güneşte kurutulan bitkilerde renk değişimi ve uçucu yağ kaybı meydana gelebilir, bu da kekik bitkisinin pazar değerini düşürür. Kızışmayı ve renk kararmasını engellemek için bitki boyu 20 cm’yi aşmamalı ve belirli aralıklarla alt üst edilmelidir. Ekseriyetle yaş bitkiden elde edilen kuru materyal miktarı 4-5 birime 1 birimdir. Kurutulmuş kekikler dövülerek sapları ile yaprakları ayrılmalıdır. Elde edilen ürün, ışık almayan, serin ve kuru bir ortamda çuvallanarak pazarlamaya kadar muhafaza edilmelidir. Kıraç koşullarda, iklim ve toprak koşullarına, rakıma ve konumuna bağlı olarak genellikle 120-250 kg/da arasında verim elde edilebilir. Sulak alanlarda ise 400-500 kg/daverim alınabilir.
Kekik yılda kaç kez hasat edilir?
Kekik bitkisi genellikle yılda bir kez hasat edilir. İyi gelişmiş ve sulanabilir yerlerde 2-3 biçim yapılabilir. Hasat genellikle bitkinin çiçeklenme başlangıcı ile tam çiçeklenme dönemi arasında gerçekleşir. Bu dönemde bitkinin uçucu yağ içeriği en yüksek seviyeye ulaşır, bu nedenle hasat bu zaman diliminde yapılır. Hasat, bitkinin üzerindeki çiçek ve yaprakların toplanmasıyla gerçekleşir. Daha sonra toplanan materyal genellikle kurutularak kullanıma hazır hale getirilir veya uçucu yağ elde etmek için işleme tabi tutulabilir.
1 dönüm tarladan kaç kilo kekik çıkar?
Kekik verimi, bir dönüm tarladan elde edilecek miktarı etkileyen birçok faktöre bağlı olarak değişir. Bu faktörler arasında iklim koşulları, toprak kalitesi, sulama düzeni, gübreleme uygulamaları ve yetiştirilen kekik türü yer alır. Ancak genel bir tahmin yapmak gerekirse, kıraç koşullarda, iklim ve toprak koşullarına, rakıma ve konumuna bağlı olarak genellikle 120-250 kg/da arasında verim elde edilebilir. Sulak alanlarda ise 400-500 kg/da verim alınabilir. Bu miktar, belirtilen faktörlere bağlı olarak değişebilir.
Hastalık ve Zararlılar
Kekik yetiştiriciliğini olumsuz etkileyebilecek önemli bir hastalık veya zararlı bulunmamaktadır. Ancak yüksek taban suyu, su tutma özelliği fazla olan ve geçirimsiz topraklarda bitkinin kök bölgesinin yeterince havalandırılamadığı durumlar, toprak kaynaklı mantar hastalıklarına yol açarak kök çürüklüğüne neden olabilir.
Türkiye'de Kekik Yetiştiriciliği
Ülkemizde 2020 yılında 21 ildeki toplam 184.711 dönüm alanda kekik yetiştiriciliği yapılmaktadır ve bu alanlardan 23.866 ton kekik üretilmektedir. Denizli ilinde bulunan 172.461 dönüm, Uşak ilindeki 3.813 dönüm, Manisa ilindeki 2.285 dönüm, Aydın ilindeki 1.915 dönüm, Kütahya ilindeki 1.369 dönüm ve Hatay ilindeki 1.260 dönüm gibi alanlar kekik üretimine önemli katkıda bulunmaktadır. Ayrıca, ülkemizde doğal floradan toplamda 2.195 ton kekik elde edilmektedir. Üretilen kekikler, işlenmemiş/öğütülmemiş ve işlenmiş/öğütülmüş baharat olarak, distilasyon ile elde edilen kekik yağı ve kekik suyu olarak hem yurt içinde hem de yurt dışında değerlendirilmektedir. Kekik üretim alanlarındaki artış, bölge ekonomilerine canlılık katmış ve bu sektör, üretim ve baharat endüstrisinde, aynı zamanda uçucu yağ sektöründe istihdam olanağı sağlayarak yüksek katma değerli bir sektör haline gelmiştir. Özellikle Denizli ilinde 1990 yılında başlayan kekik üretimi, 2003 yılında kurulan Kekik İşleme Tesisinin faaliyete geçmesiyle ivme kazanmış ve günümüzde ülkemiz kekik üretiminin yaklaşık %90‘ını ve dünya kekik pazarının yaklaşık %75‘ini kontrol eden bir konuma gelmiştir. Bölgede kekik üretimi sürecinde, fide üretimi, dikim makinesi üretimi, işleme tesisleri gibi yeni iş sahalarının yanı sıra kekik üretiminin her aşamasında istihdam sağlanmaktadır.
En iyi kekik nerede yetişir?
En iyi kekik, yüksek rakımlı, taşlı ve güneşli iklimleri seven yerlerde yetişir. Özellikle Toros Dağları gibi kuru ve taşlı bölgelerde, kekik bitkisi en iyi kaliteyi sunar. Akseki ve çevresi, Türkiye’de öne çıkan bölgelerden biridir ve bu bölgede yetişen karabaş kekiği, yüksek carvacrol oranı ile bilinir. Kekik bitkisinin doğal özellikleri ve içeriği, yetiştiği coğrafyaya bağlı olarak değişebilir. Genel olarak, sıcak, güneşli ve kuru iklimler, kekik bitkisinin kalitesini artırabilir. Bu nedenle, kekik üretimi için uygun iklim ve toprak koşullarına sahip bölgeler, genellikle daha kaliteli ve etkili kekik elde etme potansiyeline sahiptir.
Kekik yetiştiriciliği karlı mıdır?
Kekik bitkisinin dikiminden sonra, ikinci yılda ekonomik bir verim elde edilmeye başlanır. Üçüncü yıldan itibaren yatırım masraflarını karşılayarak karlı bir üretime dönüşmektedir. Kekik tarımında en büyük yatırım maliyetini fide maliyeti oluşturmaktadır.
Kekik'in faydaları ve zararları
Kekik, sadece lezzet verici bir baharat olmanın ötesinde, sağlık açısından birçok avantaj sunan bir bitkidir. Türüne ve kullanım şekline bağlı olarak faydaları değişiklik gösterebilir. Kekik, çeşitli yemeklerde, çaylarda ve aromaterapi uygulamalarında kullanılarak bu sağlık yararlarından faydalanmak mümkündür. Ancak herhangi bir bitkisel takviye veya tedaviye başlamadan önce bir sağlık profesyoneline danışmak önemlidir.
Kekik Çayının Faydaları Nelerdir:
Kekik çayı, hoş bir koku ve lezzetle bilinen bir bitki çayıdır ve çeşitli sağlık avantajlarına sahiptir.
İşte kekik çayının bazı yararları:
- Sindirim Sistemi: Sindirim sistemini sakinleştirir ve mide sorunlarını hafifletebilir. Gaz ve şişkinliği azaltabilir,
- Boğaz Rahatlatma: Boğaz ağrısını hafifletebilir,
- Bağışıklık Sistemi: İçerdiği vitaminler ve mineraller sayesinde bağışıklık sistemini güçlendirebilir,
- Öksürük: Öksürüğü hafifletebilir ve bal ile karıştırılarak öksürük şurubu olarak kullanılabilir,
- Stres Azaltma: Rahatlamaya yardımcı olur ve stresi azaltabilir.
- Kan Basıncı: Kan basıncını düzenlemede yardımcı olabilir.
Kekik çayı, öğünlerden önce veya sonra içilebilir, ancak aşırı tüketimden kaçınılmalıdır.
Kekik Yağı Faydaları:
Kekik yağı, asırlardır hem tıbbi hem de kozmetik amaçlar için kullanılan doğal bir yağdır ve bir dizi fayda sunar. İşte kekik yağının bazı önemli yararları:
- Anti-inflamatuar Etki: Vücuttaki iltihabı azaltabilir, kas ve eklem ağrılarını hafifletebilir.
- Antioksidan Zenginlik: Antioksidan bakımından zengin olup serbest radikallerle mücadele edebilir, hücre hasarını azaltabilir ve yaşlanma belirtilerini geciktirebilir.
- Solunum Yollarını Rahatlatma: Solunum sorunlarını hafifletmeye yardımcı olabilir, özellikle soğuk algınlığı tedavisinde kullanışlı olabilir.
- Mideyi Rahatlatma: Sindirim sorunlarına karşı etkili olabilir, gaz, şişkinlik ve mide kramplarını hafifletebilir.
- Antibakteriyel ve Antifungal: Mikroplar ve mantarlarla mücadele edebilen doğal bir antiseptiktir, etkilenmiş bölgelerde kullanılabilir.
- Zihinsel Canlılık: Odaklanmayı artırabilir, bilişsel netliği artırabilir ve stresi azaltabilir.
- Cilt Bakımı: Akne ve sivilce sorunlarını hafifletebilir, cilt temizliği ve leke azaltma için antiseptik özelliklere sahiptir.
- Saç Sağlığı: Saç derisini temizleyebilir, kepek sorunlarına karşı etkili olabilir ve saçın parlak ve sağlıklı görünmesini destekleyebilir.
Kekik yağı, bu faydalarını elde etmek için uygun şekilde seyreltilmeli ve dikkatli bir şekilde kullanılmalıdır.
Her gün kekik çayı içilir mi?
Her gün kekik çayı içilmesi genellikle güvenlidir, ancak her bireyin sağlık durumu farklıdır, bu nedenle aşırıya kaçmadan önce bir sağlık profesyoneli ile danışmak önemlidir. Kekik çayının düzenli tüketimi bazı sağlık faydalarına katkıda bulunabilir, ancak herhangi bir bitkisel takviye veya çayın aşırı miktarda içilmesi, bazı kişilerde mide rahatsızlığına veya alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Eğer herhangi bir sağlık sorununuz, hamilelik durumunuz veya belirli bir tıbbi durumunuz varsa, kekik çayı veya herhangi bir bitki çayı tüketmeden önce bir sağlık uzmanına danışmanız önemlidir. Tıbbi bir profesyonelin önerileri, bireysel sağlık durumunuza uygun en iyi yönlendirmeyi sağlayacaktır.
Oregano ve kekik aynı mı
Oregano ve kekik bitkileri birbirine benzer ancak farklı türlerdir. İki bitki de aynı familyaya, yani Lamiaceae (Ballıbabagiller) familyasına aittir ve benzer bir aroma profiline sahiptir. Ancak, botaniksel olarak farklı türleri temsil ederler. Oregano genellikle Origanum vulgare türünü ifade eder ve genellikle Akdeniz mutfağında yaygın olarak kullanılır. Özellikle İtalyan yemeklerinde sıkça kullanılan bir baharattır. Kekik terimi ise Thymus türündeki bitkileri ifade edebilir. Thymus vulgaris türü, yaygın olarak bilinen kekik türüdür. Kekik de genellikle mutfaklarda baharat olarak kullanılır. Yani, oregano ve kekik benzer özelliklere sahip olabilir, ancak botaniksel olarak farklı türleri temsil ederler. Her ikisi de benzer tat ve koku profillerine sahip oldukları için bazen birbirinin yerine kullanılabilirler.