Keten Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?
Keten yetiştiriciliği, tarih boyunca lif ve tohumları için üretilmiştir. Linaceae familyasına ait olan keten bitkisi, hem lif üretimi için hem de tohumlarından elde edilen yağ için değerlidir. Keten bitkisinin lifleri, dayanıklı ve esnek yapılarıyla tekstil endüstrisinde kumaş, ip ve halı gibi ürünlerin üretiminde kullanılır. Bu lifler aynı zamanda yüksek nem emme kapasitesine sahip olduğu için havlu ve çeşitli ev tekstili ürünlerinde tercih edilir. Ayrıca, keten tohumlarından soğuk presleme yöntemiyle elde edilen keten yağı, omega-3 yağ asitleri bakımından zengindir ve gıda takviyeleri, kozmetik ürünler ve boya sanayi gibi farklı sektörlerde kullanılır.
Keten, yüksek verimlilik ve düşük bakım gereksinimi sayesinde ekonomik bir tarım ürünüdür. Ürünün çeşitli kullanım alanları, çiftçilere farklı pazar seçenekleri sunar. Tarihsel olarak, ketenin antik Mısır’dan Roma İmparatorluğu’na, Orta Çağ’dan modern döneme kadar uzanan bir geçmişi vardır. Eski medeniyetler, keteni hem tekstil ürünleri hem de tıbbi amaçlar için kullanmıştır. Ayrıca, bazı kültürlerde keten lifleri ve tohumları, geleneksel ritüellerde, dini törenlerde ve halk hikayelerinde önemli bir rol oynamıştır. Keten yetiştiriciliği, sadece ekonomik değeri yüksek bir tarım faaliyeti değil, aynı zamanda çevresel ve kültürel açıdan da önemlidir. Modern tarım teknikleri ve araştırmalarla, ketenin potansiyeli daha da genişlemekte ve farklı sektörlerde kullanım alanları artmaktadır.
Keten Nerede Yetişir?
Dünya genelinde keten, Kuzey ve Orta Avrupa ülkeleri başta olmak üzere, Rusya, Belarus, Ukrayna, Fransa, Asya’da Çin ve Hindistan, Amerika’da Kuzey Dakota ve Minnesota, Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da yaygın bir şekilde yetişir. Türkiye’de ise keten yetiştiriciliği özellikle Afyon, Samsun ve Sinop gibi illerde yoğunlaşmıştır. Afyon bölgesi, lif amaçlı keten üretiminde öne çıkan bir bölgedir. Samsun ve Sinop ise hem lif hem de tohum amaçlı keten üretiminde önemli merkezlerdir. Türkiye’nin geniş ve çeşitli iklim yapısı, ketenin farklı çeşitlerinin ve türlerinin yetiştirilmesine olanak sağlar. Bu çeşitlilik, hem endüstriyel hem de kişisel kullanım için ketenin değerini artırır.
Keten Yetiştiriciliği İçin İklim Ve Toprak Yapısı
Keten Yetiştiriciliğinde Tohum Ekimi
Keten Su İster mi?
Ülkemizde genellikle keten bitkisinin yetiştirilmesinde sulamaya ihtiyaç yoktur. Ancak, kurak bölgelerde lif keteni üretimi yapılıyorsa sulama ihtiyacı olabilir. Ketenin su ihtiyacının karşılanması için erken ekim yöntemi tercih edilerek su ihtiyacı doğal yağışlarla karşılanabilir.
Keten Yetiştiriciliğinde Gübreleme
Keten bitkisi, topraktan sınırlı miktarda besin maddesi çektiği için ülkemizde genellikle gübreleme yapılmaz. Ancak gübreleme ile, kaliteli lif ve tohum elde edilir. Fosforlu gübreler ise tohum verimini ve yağ oranını artırır. Keten için uygulanacak gübre miktarları toprak analizleri ile belirlenmelidir. Genel olarak, gübreleme şu şekilde yapılabilir: Dekara 8-10 kg potasyumlu, 3-4 kg fosforlu ve 2-3 kg kireçli gübre verilmelidir. Keten, azotu sevmemekle birlikte, verimi düşük topraklarda ilk çıkışı ve kuvvetli gelişmesi için dekara 5 kg saf N uygulanabilir. Organik gübrelerde bulunan azot yavaş çözündüğü ve bitki gelişimini hızlandırdığı için keten tarımında tercih edilmez. Ancak, ön bitkiye organik gübre uygulanabilir.
Keten Yetiştiriciliğinde Hasat
Hasat genellikle dört farklı dönemde gerçekleştirilir.
Yeşil Olum Dönemi: Bu dönemde keten bitkisi tamamen yeşildir ve çiçeklenme yeni başlamıştır. Bu aşamada saplar henüz yeşilken hasat yapılır. Bu dönemde elde edilen lifler yumuşak ve incedir. Bu nedenle bu dönemde hasat genellikle tercih edilmez.
Yeşil – Sarı Olum Dönemi: Alt yaprakların sararması ve dökülmeye başlamasıyla, kapsüllerin tam olarak oluştuğu bu dönemde hasat yapılır. Bu dönemde lif verimi yüksek, tohum verimi düşüktür. Bu aşamada hasat, lif ketenleri için sıkça tercih edilir.
Tam (Sarı) Olum Dönemi: Saplar tamamen sararmış, bazı yapraklar dökülmüş ve kapsüller olgunlaşmıştır. Tohumlar tam olarak olgunlaştığı için hem tohum verimi hem de yağ verimi yüksektir. Bu dönemde, hem lif hem de tohum için ideal bir hasat zamanıdır.
Ölü Olum Dönemi: Yaprakların tamamen döküldüğü, kapsüllerin çatladığı ve sapların renginin esmerleştiği bu dönemde yağ verimi en yüksek seviyededir. Ancak, lifler sertleştiği için lif kalitesi düşer ve kopmaya karşı dayanıklılık azalır.
Hasat yöntemleri de yağ ve lif keteni için farklıdır. Lif ketenlerinin hasadı genellikle kökleriyle birlikte sökülerek yapılır. Hasat edilen bitkilerin sapları demet halinde elle tutulur ve kökleriyle birlikte topraktan çıkarılır. Saplar tarlada öbekler halinde kurumaya bırakılır. Yağ ketenlerinde ise hasat, orak veya biçerdöver gibi makinelerle yapılır. Hasat edilen yağ ketenlerinin sapları demetlenir ve iyice kurumaları için bekletilir.
1 Dönümden Ne Kadar Lif Ve Tohum Çıkar?
Lif ketenlerinin sap verimi 200-600 kg/da, lif verimi 20-100 kg/da ve tohum verimi 20-60 kg/da arasındadır. Yağ ketenlerinin tohum verimi ise, 60-230 kg/da arasında değişkenlik gösterirken, ortalama verim genellikle 150 kg/da civarındadır.
Keten Yetiştiriciliğinde Görülen Hastalık Ve Zararlılar Nelerdir?
Keten yetiştiriciliği açısından en önemli sorunlardan biri, bitkinin verimini ve kalitesini olumsuz etkileyen küsküt bitkisidir. Küsküt, keten tarlalarında yaygın olarak görülen ve ciddi zararlara yol açabilen bir yabancı ottur. Küsküt mücadelesinde başarılı olabilmek için ilk adım, temiz tohumluk kullanmaktır. Temiz tohumluk, küsküt tohumlarının tarlaya bulaşmasını önler ve başlangıçta sorunun ortaya çıkmasını engeller. Ayrıca, tarla temizliği de küsküt mücadelesinde büyük önem taşır. Tarlanın ekime hazır hale getirilmesi sırasında küsküt yumurtaları ve kökleri temizlenmeli, böylece bitkinin büyüme alanını işgal etmeleri engellenmelidir.